«Η Ελλάδα βρίσκεται στην αρχή ενός δύσκολου δρόμου». Οι διαπιστώσεις της Αγκελα Μέρκελ στη διάρκεια της ομιλίας της προς τους γερμανούς βουλευτές στο Βερολίνο και όχι οι κυβερνητικοί πανηγυρισμοί στην Αθήνα αποτυπώνουν τη θέση στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα μετά το μεγάλο κούρεμα.
Μπορεί η ελάφρυνση από ένα μεγάλο τμήμα του χρέους (οι υπολογισμοί διαφέρουν για το ακριβές ποσόν, αφού δεν είναι γνωστοί επακριβώς όλοι οι όροι) να δίνει μια πρόσκαιρη ανάσα, όμως πολλά κρίσιμα θέματα της συμφωνίας είναι ακόμη ανοιχτά, ενώ ώς το τέλος του χρόνου θα συνταχθεί νέο μνημόνιο. Η χώρα τίθεται υπό επιτροπεία και αν δεν καταφέρει να μπει σύντομα σε αναπτυξιακή τροχιά και να έχει πρωτογενή πλεονάσματα, όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά.
Τον Μάιο του 2010, όταν υπογράφηκε το μνημόνιο, το ελληνικό χρέος ύψους περίπου 300 δισ. ευρώ βρισκόταν στα χέρια τραπεζών και ιδιωτών επενδυτών. Το μεγαλύτερο κομμάτι βρισκόταν στα χέρια των γαλλικών τραπεζών (περίπου 60 δισ. ευρώ) και των γερμανικών (περίπου 48 δισ.). Μια ελληνική χρεοκοπία σε εκείνη τη φάση θα δημιουργούσε τεράστιο συστημικό πρόβλημα στην Ευρώπη, αφού, εκτός των άλλων, δεν υπήρχαν μηχανισμοί διαχείρισης κρίσεων.
Από τότε, σταδιακά, μεγάλο τμήμα του χρέους έχει περάσει στα χέρια κρατών, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του ΔΝΤ, ενώ με την πρόσφατη συμφωνία και το τμήμα που βρίσκεται στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών και απομένει μετά το κούρεμα, θα έχει ευρωπαϊκή διασφάλιση και η συζήτηση που γίνεται είναι να διέπεται από τον βρετανικό νόμο.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μια μελλοντική ελληνική χρεοκοπία θα έχει πολύ μικρές συνέπειες και δεν θα αποτελεί συστημικό κίνδυνο, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε έξοδο από το ευρώ. Τα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η χώρα μας για να μην φθάσει σε αυτό το σημείο, μετά την απόφαση, είναι πολλά, με βασικό την αντιμετώπιση της βαθιάς ύφεσης.
Ως το τέλος του χρόνου θα καταρτιστεί νέο μνημόνιο το οποίο θα καθορίζει τα μέτρα «που θα λάβει η ελληνική κυβέρνηση στο πλαίσιο των δεσμεύσεων του νέου προγράμματος», όπως αναφέρεται στην απόφαση. Η κυβέρνηση διαβεβαιώνει ξανά ότι «τα μέτρα έχουν ήδη ανακοινωθεί» όμως θεωρείται βέβαιο ότι θα τεθεί θέμα μείωσης συντάξεων λόγω των ζημιών που θα υποστούν τα ταμεία από το κούρεμα και λόγω της διατήρησης της ανεργίας σε πολύ υψηλά επίπεδα για αρκετά χρόνια με βάση τις προβλέψεις της ίδιας της τρόικας. Επίσης, θα συνεχιστούν οι απολύσεις υπαλλήλων του Δημοσίου.
Με το νέο δάνειο δεν θα καλύπτονται πλέον τα ελλείμματα του προϋπολογισμού, αλλά επαρκεί μόνο για τις λήξεις των ομολόγων και τους τόκους. Αυτό σημαίνει ότι νέα ελλείμματα οδηγούν αυτομάτως σε αντίστοιχες περικοπές.
Μπορεί στο κείμενο της απόφασης να αναφέρεται ότι «πρέπει να ενισχυθούν οι μηχανισμοί για την παρακολούθηση της εφαρμογής του ελληνικού προγράμματος όπως ζήτησε η ελληνική κυβέρνηση» και σ' αυτό να αποδίδεται η μόνιμη παρουσία εκπροσώπων της τρόικας στην Αθήνα, όμως η πραγματικότητα είναι ότι τα πάντα πλέον σε κάθε υπουργείο θα ελέγχονται από την τρόικα. Επίσης, σε μόνιμη βάση πλέον, καμιά σημαντική οικονομική απόφαση δεν θα λαμβάνεται δίχως την έγκριση των Βρυξελλών, όπως προβλέπεται στους νέους όρους λειτουργίας της ευρωζώνης που θα ισχύουν από το 2012 και μεταξύ άλλων προβλέπουν:
- Οι προϋπολογισμοί θα εγκρίνονται από τις Βρυξέλλες πριν πάρουν το δρόμο για την ψήφιση από το Εθνικό Κοινοβούλιο.
Η εκτέλεση του προϋπολογισμού θα παρακολουθείται και κατά τη διάρκεια του έτους και θα «προτείνονται» τροποποιήσεις. Αυτό σημαίνει ότι, αν «πέφτουν έξω», θα απαιτούνται επιτόπου πρόσθετα μέτρα.
Θα γίνεται διαβούλευση με την Κομισιόν «πριν από την έγκριση οποιωνδήποτε σημαντικών προγραμμάτων για τη μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών ή οικονομικών πολιτικών». Η πρόβλεψη για ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς θα υπάρχει στο Σύνταγμα ή σε ισοδύναμο νόμο.
Το μεγάλο στοίχημα για να αποφευχθούν τα χειρότερα είναι να αλλάξει το κλίμα και να σταματήσει η κατρακύλα στην πραγματική οικονομία. Και σ' αυτό οι αποφάσεις για το κούρεμα παίζουν αρνητικό ρόλο, αφού οι τράπεζες τουλάχιστον για κάποιο διάστημα ακόμη θα έχουν κλείσει τη στρόφιγγα, ευρωπαϊκά χρήματα δεν προβλέπεται να έρθουν πέραν εκείνων του ΚΠΣ και ακόμη και αν ξεπεραστούν τα σοβαρά προβλήματα και ξεκινήσουν να έρχονται επενδύσεις, χρειάζεται αρκετό διάστημα μέχρι να αποδώσουν και να αρχίσουν να απορροφούν την υψηλή ανεργία.
Η συνέχιση της ύφεσης και το 2012 και η εξάντληση όλων των δυνατοτήτων που έχουν απομείνει στους πολίτες, αναμένεται να κάνει τη διαχείριση της κρίσης ακόμη πιο δύσκολη.
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση όλο και περισσότεροι, ακόμη και στο ΠΑΣΟΚ, ζητούν την εκπόνηση ενός αναπτυξιακού σχεδίου και δίκαιη κατανομή των βαρών, προειδοποιώντας για τον κίνδυνο της έκρηξης. Η κυβέρνηση, με τις πανηγυρικές δηλώσεις, δίνει την αίσθηση ότι τα δύσκολα είναι πίσω μας. Ομως δεν είμαστε ούτε καν στη μέση του δρόμου.
